تاریخ تبریز با زمین لرزه عجین است - وبلاگ پردازش هوشمند

به گزارش وبلاگ پردازش هوشمند، هم جواری شهر تبریز با گسل فعال شمال غرب ایران منجر شده تا تاریخ این شهر با زمین لرزه و بحران های حاصل از آن عجین باشد.

به گزارش وبلاگ پردازش هوشمند به نقل از روابط عمومی پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری، بهروز عمرانی سرپرست پژوهشگاه این مطلب را در نشست علمی دومین همایش تخصصی توانمند سازی میراث معماری و شهری در برابر زلزله مطرح نمود و به بیان گوشه ای از مقاله اش با عنوان تبریز پس از زلزله سال 1193 ه.ق پرداخت.

او با بیان اینکه بخش اعظمی از ابنیه فرهنگی شمال غرب ایران همیشه تحت تأثیر عامل طبیعی زلزله دچار تجزیه کالبدی شده توضیح داد: به عبارتی، هم جواری شهر تبریز با گسل فعال شمال غرب ایران منجر شده تا تاریخ شهر تبریز با زمین لرزه و بحران های حاصل از آن عجین باشد.

او اضافه کرد: به استناد متون تاریخی، شدت و قدرت بعضی از زمین لرزه ها به حدی بوده که موجودیت کالبدی شهر به یک باره دگرگون شده و صدمات جبران ناپذیری بر جای گذاشته است.

عمرانی خاطرنشان ساخت: معروف ترین و درعین حال آخرین زمین لرزه بنیان برانداز در تاریخ تبریز در سال 1193 ه.ق به وقوع پیوست که درنتیجه آن شهر به کلی منهدم و اکثر جمعیت آن تلف شدند.

او در ادامه اظهار کرد: رهیافت های جدید در معماری و شهرسازی بازه زمانی پس از زمین لرزه، ازجمله سبک سازی سازه ها، حذف عناصر آسیب رسان، استقرار سازه در زمین و ادغام تزئینات در سازه اصلی بنا در ظرف زمانی خود نشان از تدبیر و هوشمندی معمارانی داشته که از زلزله درس آموخته و برای مقابله با آن راهکارهایی اندیشیده اند؛ به طوری که مبانی و تئوری های مورداستفاده درگذشته با دست آورده ای امروزی مهندسی زلزله مطابقت دارد.

سرپرست پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری گفت: هدف نوشتار حاضر تبیین اصول مهندسی زلزله در معماری سنتی شهر تبریز و به خصوص مرحله تاریخی بازسازی های پس از زمین لرزه ویرانگر سال 1193 ه.ق با رویکرد تفسیری تاریخی و مطالعه نمونه های معماری برجای مانده به صورت میدانی است.

او اضافه کرد: به همین دلیل، پس از پاسخ گویی به این پرسش که وقوع زلزله در تبریز چگونه و به چه میزان در بهبود تصمیمات سازه ای معماری سنتی مؤثر بوده است؛ منجر به معرفی نتایج حاصل از تجارب زلزله جهت کاهش تلفات انسانی ناشی از زمین لرزه خواهد شد.

چالش های پیش رو در شناخت رفتار سازه ای مصالح ابنیه تاریخی

در ادامه این نشست ، مقاله چالش های پیش رو در شناخت رفتار سازه ای مصالح ابنیه تاریخی، مطالعه موردی مناره 1000 ساله آجری کج شده توسط محمد خان محمدی ارایه شد.

او با اشاره به اینکه سازه های بنائی ابنیه تاریخی در طول زمان دستخوش تغییراتی در رفتار مصالح و سازه می شده که منشأ نگرانی های جدی از بابت دوام و طول عمر می گردد توضیح داد: تغییر شرایط محیطی، اقلیمی و ژئوتکنیکی خاک نیز گاها باعث تسریع و زوال زودرس در این نوع سازه ها می گردد.

او اضافه کرد: نمونه هائی از خسارات به وجود آمده در این نوع سازه ها نشان دهنده دست کاری بشر امروز در روند طبیعی رفتار این نوع سازه ها است.

این پژوهشگر با بیان اینکه سازه های بنائی آجری قدمت زیادی در ابنیه تاریخی دارند ازجمله این نوع سازه ها را مساجد و مناره ها عنوان نمود که دارای هندسه و معماری منحصربه فرد هستند و اظهار کرد: رفتار مصالح بنائی در طول زمان متأثر از پارامترهای متعدد بوده که علاوه بر رفتار واحد بنایی به رفتار ملات مورداستفاده و عملکرد آن در طول زمان نیز وابسته است.

او یکی از چالش های پیش رو در ارزیابی سازه های ابنیه تاریخی را شناخت رفتار المان های مصالح بنائی به عنوان واحد و مجموعه دانست و گفت: رویکردهایی در این زمینه در جهان وجود دارد که می توان با انجام آزمایش های لازم تا حدودی مشخصه های مکانیکی، فیزیکی و شیمیائی مصالح را معین کرد و با استفاده از ابزارهای تحلیلی به ارزیابی سازه های موجود پرداخت.

خان محمدی با اشاره به این نکته که در سازه های ابنیه تاریخی دارای آسیب، شناخت و ارزیابی علتی که منجر به آسیب شده از گام های اساسی در مرمت، محافظت و یا بهسازی آن ها خواهد بود توضیح داد: این نوشتار به این چالش ها و روش های شناخت آن می پردازد و ضمن تشریح یک نمونه مناره دارای آسیب 1000 ساله، به رویکرد بهسازی و ترمیم آن نیز پرداخته می گردد.

دیگر سخنران این نشست عبدالله حسینی به بیان گوشه ای از مقاله مطالعه موردی احداث شبستان زیرین صحن امام هادی(ع) حرم حضرت معصومه(س)در مجاورت ابنیه تاریخی با استفاده از روش TOP-Down پرداخت و توضیح داد: عملیات اجرایی ساخت سازه های زیرزمینی متداول که با گودبرداری و اجرای فونداسیون سازه شروع شده و با ساخت سازه اصلی از کف به سمت بالا ادامه و با تکمیل سقف نهایی خاتمه می یابد، بنام روش Bottom-up معروف است.

او با بیان این نکته که برخلاف روش یاد شده روش جدیدتری بنام Top-Down وجود دارد که در سالهای اخیر در پروژه هایی که امکان اجرا به شیوه معمول وجود ندارد به عنوان گزینه مناسبی برای اجرا مطرح می شده اضافه کرد: از مهمترین مزایای این روش می توان به کنترل موثر پایداری و تغییر مکان ها و به حداقل رساندن سطوح قالب بندی، حذف سازه نگهبان موقت در زمان گودبرداری، ایجاد بعضی تسهیلات درحین ساخت و امکان اجرا در فضاهای محدود و پرتردد اشاره نمود.

نشست های علمی دومین همایش تخصصی توانمند سازی میراث معماری و شهری در برابر زلزله در پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری ، در حال برگزاری است.