مهاجرت در ادبیات بیشتر شده است - وبلاگ پردازش هوشمند

به گزارش وبلاگ پردازش هوشمند، نسرین فقیه ملک مرزبان می گوید که بحث مهاجرت در ادبیات، نه فقط در ایران، بلکه در حوزه ادبیات روس، عرب و شاید حتی کشورهای مختلف اروپایی و امریکایی هم بیشتر شده است.

این مدرس دانشگاه در گفت وگو با وبلاگ پردازش هوشمند درخصوص نمود مهاجرت در ادبیات، و تغییر در شیوه نگاه نویسندگان و شاعران به مقوله مهاجرت در آثار ادبی اظهار کرد: این سوال خیلی سوال مهمی است اما چون من به صورت حرفه ای دراین باره پژوهش ننموده ام، هر حرفی بزنم، خیلی عینی محسوب می گردد، با این حال در این زمینه، یکی دو خاتمه نامه کار نموده ام و چند مقاله خوانده ام. اولا ما با تغییرات خیلی کلی تر و جامعه شناختی روبرو هستیم که مهاجرت در آن جزئی از یک کل است؛ یعنی عبور از مقوله های سنتی، رسیدن به جامعه دنیای، پرداختن به مقوله های سیاسی در ادبیات - که بیشتر از قبل شده -، بحث زنان، مقوله های مربوط به امور خاص زنان در کشورهای مختلف و بحث های ایدئولوژیک. همه این ها در کنار هم معانی خیلی خاصی پیدا می نماید که ای بسا نگردد یک جزء را بدون این کل به خوبی آنالیز کرد اما برای این بحث مقدماتی چه در سطح دنیا سوم و چه دنیا اول ضروری است تا بتوانیم به تحلیل درستی برسیم.

او در عین حال گفت: البته که بحث مهاجرت در ادبیات بیشتر شده است؛ این قضایا به شکلی در ادبیات صعودی شده است. نه فقط در خصوص ایران بلکه در حوزه ادبیات روس، عرب و شاید کشورهای مختلف اروپایی و امریکایی هم این که افراد به این فکر نمایند که خودشان را در جامعه دیگری جای بدهند تا دنیای خودشان را پیدا نمایند، قوی تر شده و امکان آن بیشتر از قبل حاصل می گردد. و این اتفاق با وسایل ارتباطی نزدیک به هم بیشتر هم رخ می دهد.

فقیه ملک مرزبان اضافه کرد: اما بحث ادبیات مهاجرت، بحث پذیرش مقوله های فرهنگی، شخصیت پردازی، کنش روایی که در شعر یا داستان اتفاق می افتد، تغییرات زیبایی شناختی و روانشناختی، پذیرش ارزش های جوامع مختلف و... است. ما عملا در حال فکر کردن به این مقوله ها هستیم. البته نویسنده ها برخوردهای متفاوتی دارند و کوشش می نمایند تا حقیقتی را پیدا نمایند که احیانا در آن می توانند خودشان را پیدا نمایند و این برای شان خیلی مهم است.

این مدرس زبان و ادبیات فارسی بعلاوه با اشاره به نمونه هایی از نمود مهاجرت در ادبیات اعلام کرد: در کتاب های متعددی به این برمی خوریم که نویسنده در حال تصور این است که چه آدم هایی آن جا هستند، چه ارزش هایی را به دست آورده اند، چه تنهایی هایی دارند و به چه بلوغ و رشدهایی رسیده اند. مثلا این ها را در آینه های دردار هوشنگ گلشیری، در مقوله هایی که رضا امیرخانی در رمان هایش به آن ها می پردازد، می بینیم یا حوزه هایی که در شعرها وجود دارد، حتی در آثار نویسندگانی مثل گلی ترقی که اصلا تجربه مهاجرت داشته، یا عباس معروفی در جامعه ای شکل دیگری را طی می نماید. حالا او را با محمدعلی جمال زاده مقایسه کنید، با وجود این که سال ها در کشور دیگری بود، فرهنگ آن کشور در نوشته هایش دیده نمی شد و روبروه ای روی نمی دهد، اما در حال حاضر، این روبروه مهم تلقی می گردد و علت آن هم این است که فضاهای نویسندگان خیلی تغییر نموده و در پی حوزه های جدیدی می گردند؛ به خصوص زنان.

نسرین فقیه ملک مرزبان ادامه داد: تصور می کنم که راجع به این قضایا، در گذشته می شد مهاجرت در سطح از روستا به شهر یا از خانواده ایلی به جامعه شهری، از خانواده های سنتی تا جوامع تحصیل نموده را دید. اما در حال حاضر، علاوه بر این که شیوه های قبلی هنوز هست، شیوه های جدیدی که با تغییر فرهنگ های متعدد همراه است هم رخ می دهد، مثلا مهاجرت از یک کشور به کشور دیگر که شاید خیلی بیشتر دیده می گردد؛ این اتفاقی است که می افتد و ادامه دارد.

او در ادامه و درباره مقدار امید به زندگی و خاتمه بندی های مثبت و منفی در ادبیات مهاجرت سال های اخیر هم گفت که به نظر او هر دو این دو نوع را می توان در آن ها دید و البته اظهار کرد: بالاخره نویسنده در پی حقیقت است، نه این که لزوما دنبال یک حقیقت باشد بلکه در پی این است که کنش هایی را بیان کند، سلسله کنش هایی را در کنار هم بچیند تا از نوشته خود معنایی را حاصل کند؛ چه خودش تجربه مهاجرت را داشته باشد و چه در تخیلش این را در نظر بگیرد. اما داشتن این دو محیط فضاهایی را فراهم می نماید که افق دید نویسنده بازتر گردد. حتی اگر قرار است به ناامیدی برسد، با حوزه بازتری به ناامیدی برسد. اگر هم قرار است امیدوار گردد، با خودش فکر کند که کدام ارزش ها در آن جا وجود دارد که در این جا نیست. من این مقوله را در سطح ادبیات به معنای جست وجو در حقیقت و جست وجو در جوامع انسانی می بینم؛ نه لزوما یک چیز مثبت یا منفی.

فقیه ملک مرزبان در خاتمه اعلام کرد: به هر حال نویسنده شاید با مخاطب خود رودربایستی داشته باشد اما با خودش که ندارد؛ یعنی در خصوص حرف هایش فکر می نماید.